حيض

حيض در اصل به معناي سيل و جاري شدن است و حوض را به اين جهت حوض گويند كه آب به سوي آن جريان پيدا مي كند و برخي گفته اند كه حيض به معناي خارج شدن آب قرمز از درختي به نام سمره است و در اصطلاح، حيض، خوني است كه به طور معمول، هر ماه به مدت چند روز از رحم زنان - به خاطر تأثير هورمون هاي تخمدان - خارج مي شود و به هنگام انعقاد نطفه، غذاي جنين قرار مي گيرد. اين خون ريزي، از سن بلوغ تا سن يائسگي زن انجام مي گيرد. از حيض به قاعدگي، رگل، عادت ماهانه، پريود و بي نماز شدن هم تعبير مي شود و زن را در اين حالت، حائض مي گويند. خداوند متعال در آيه 222 از سوره بقره به طور مختصر درباره آن سخن گفته است. فقيهان براي خون حيض، نشانه ها و شرايطي بيان كرده اند. نشانه هاي آن به طور غالب، آن است كه غليظ، گرم، به رنگ تيره ( سياهي مايل به سرخ) يا سرخ، همراه فشار و كمي سوزش مي باشد و شرايط آن عبارتند از بلوغ، مشاهده پيش از سن يائسگي، نبودن كمتر از سه روز و بيشتر از ده روز، پي در پي بودن سه روز اول، استمرار خون در تمام سه روز و فاصله شدن دست كم ده روز بين دو حيض.

استحاضه

استحاضه از ماده حيض گرفته شده است و در اصطلاح، يكي از خون هايي است كه از رحم زن خارج مي شود و زن را در اين هنگام، مستحاضه مي گويند. هر خوني كه غير از حيض، نفاس، زخم، دمل و مانند آن باشد، خون استحاضه است. نشانه هاي آن به طور غالب اين است كه رقيق، سرد، به رنگ زرد ( سياهي مايل به سرخ) يا سرخ، بدون فشار و سوزش است. خون استحاضه هيچ شرطي ندارد و مانند خون حيض نيست.

استحاضه قليله

استحاضه قليله آن است كه هرگاه زن، پنبه را داخل كند، خون، ظاهرش را آلوده كند؛ ولي در پنبه فرو نرود. مستحاضه قليله، سه وظيفه دارد:

1. براي هر نماز (در صورت خون ديدن)، يك وضو بگيرد؛ به عنوان مثال، براي نماز ظهر، يك وضو و براي نماز عصر، وضوي ديگري بگيرد.

2. براي هر نماز، بنابر احتياط واجب، پنبه (نوار بهداشتي) را عوض كند.

3. ظاهر فرج را اگر خون به آن رسيده، تطهير كند.

استحاضه متوسطه

استحاضه متوسطه آن است كه هرگاه زن، پنبه را داخل كند، خون، در پنبه فرو رفته، از طرف ديگر ظاهر شود؛ ولي به دستمال و مانند آن كه به طور معمول خانم ها براي جلوگيري از خون مي بندند، نرسد. برخي از فقيهان، استحاضه متوسطه را نپذيرفته اند و گفته اند كه استحاضه دو قسم دارد: قليله و كثيره و استحاضه متوسطه را به استحاضه قليله ملحق مي كنند. مستحاضه متوسطه چهار وظيفه دارد كه عبارتند از:

1. براي هر نماز، پنبه (نوار بهداشتي) را عوض كند.

2. ظاهر فرج را اگر خون به آن رسيده، تطهير كند.

3. براي هر نماز، يك وضو بگيرد؛ به عنوان مثال، براي نماز ظهر، يك وضو و براي نماز عصر، وضوي ديگري بگيرد.

4. در هر شبانه روز، يك غسل پيش از نماز صبح به جا آورد؛ بدين ترتيب كه اگر پيش از نماز صبح، خون استحاضه متوسطه ديده، بايد براي نماز صبح غسل كند تا صبح ديگر و اگر اين حالت پيش از نماز ديگر (مانند ظهر و عصر يا مغرب و عشا) برايش پيش آيد، بايد براي آن نماز، غسل كند؛ ولي از فرداي آن روز، اگر به همان حالت متوسطه باقي بماند، بايد پيش از هر نماز صبح، غسل كند.

استحاضه كثيره

استحاضه كثيره آن است كه هرگاه زن، پنبه را داخل كند، خون، پنبه را فرا گرفته، به دستمال و مانند آن برسد. مستحاضه كثيره، چند وظيفه دارد:

1. براي هر نماز، پنبه (نوار بهداشتي) را عوض كند.

2. ظاهر فرج را اگر خون به آن رسيده، تطهير كند.

3. براي هر نماز، يك وضو بگيرد؛ به عنوان مثال، براي نماز ظهر، يك وضو و براي نماز عصر، وضوي ديگري بگيرد.

4. انجام يك غسل پيش از نماز صبح و يكي پيش از نماز ظهر و عصر (اگر با هم بخواند) و يكي هم پيش از نماز مغرب و عشا (اگر با هم بخواند).

5. اگر ميان نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشا فاصله بيندازد، بايد براي نماز عصر و نماز عشا دوباره غسل كند.1

عادت عدديه

زني كه شماره روزهاي حيض او در دو ماه پشت سر هم، به يك اندازه باشد، ولي وقت خون ديدن او يكي نباشد، چنين زني داراي عادت عدديه است؛ مانند اين كه در ماه اول، از روز اول تا هفتم و در ماه دوم، از روز دهم تا هفدهم، خون ببيند كه در اين صورت، عادت او، هفت روز است.

عادت وقتيه

زني كه دو ماه پشت سر هم در وقت معين خون ببيند، ولي شماره روزهايي كه در هر دو ماه خون ديده، به يك اندازه نباشد، چنين زني داراي عادت وقتيه است؛ مانند اين كه در ماه اول، از روز هفتم و در ماه دوم، از اول تا روز هشتم، خون ببيند كه در اين صورت بايد عادت خود را روز اول ماه قرار دهد.

عادت وقتيه و عدديه

زني كه دو ماه پشت سر هم در وقت معين خون ببيند و شماره روزهايي كه در هر دو ماه خون ديده، به يك اندازه باشد، چنين زني داراي عادت وقتيه و عدديه است؛ مانند اين كه دو ماه پي در پي، از اول ماه تا روز هفتم، خون ببيند كه در اين صورت، عادت او هفت روز است.

مبتدئه

مبتدئه، به معناي آغاز كننده، به زني گفته مي شود كه براي نخستين بار خون حيض مي بيند؛ خواه دختر باشد يا زن.2

مضطربه

مضطربه، به معناي زن مردد، آشفته و پريشان است و در اصطلاح، به زني گفته مي شود كه چند ماه خون ديده، ولي از نظر وقت يا عدد، عادت معيني پيدا نكرده است و يا اگر عادتي هم داشته، عادتش از بين رفته و عادت ديگري پيدا نكرده است.

ناسيه

ناسيه، از ماده نسيان، به معناي زن فراموشكار است و در اصطلاح، به زني گفته مي شود كه عادت خود را فراموش كرده است. چنين كسي اگر بيشتر از ده روز خون ببيند، بايد روزهايي را كه نشانه حيض را دارد - تا ده روز - حيض قرار دهد و بقيه را استحاضه و اگر نتواند از راه نشانه هاي حيض، تشخيص دهد، بايد سه يا شش يا هفت روز اول را (بنابر اختلاف ديدگاه مراجع تقليد) حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد.

يائسه

يائسه، از ماده يأس، به معناي زن مأيوس و نااميد است و در اصطلاح، به زني گفته مي شود كه سنش، به حدي رسيده كه ديگر عادت ماهيانه نمي بيند و اگر خوني ببيند، خون حيض محسوب نمي شود. زن به طور قطعي، پس از تمام شدن شصت سال (قمري)، يائسه و كمتر از پنجاه سال (قمري)، غير يائسه است و بين پنجاه تا شصت سال، ميان مراجع تقليد اختلاف نظر وجود دارد. نظر اكثر فقيهان اين است كه زن سيده، با تمام شدن شصت سال و زن غيرسيده، با تمام شدن پنجاه سال قمري، يائسه مي گردد.

نفاس

نفاس، از ماده نفس گرفته شده است. نفس، چندين معنا دارد كه يكي از آنها به معناي خون است. نفاس در اصطلاح، به خوني گفته مي شود كه پس از زايمان، از رحم زن خارج مي شود و زن را در اين هنگام، نفساء مي گويند. آغاز خون نفاس، از زماني است كه اولين جزء بچه از شكم بيرون مي آيد. بنابراين، خوني كه پيش از آن ديده مي شود، خون نفاس محسوب نمي شود و حداقل آن، يك لحظه و حداكثر آن ده روز است. زن پس از پاك شدن، بايد غسل نفاس به جاي آورد. در بين برخي عوام مشهور است كه زني كه تازه زايمان كرده، بايد روز چهلم، غسل (چله) انجام دهد كه اين سخن، هيچ ارزش و اعتباري ندارد.

1. توضيح المسائل مراجع، م 396؛ آية الله وحيد، توضيح المسائل، م 402؛ دفتر آية الله خامنه اي.

2. توضيح المسائل مراجع، م 496.